FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR
FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR FELSEFEYE GİRİŞ
FELSEFE NEDİR?
Felsefe Sözcüğünün Yunanca aslı “philosophia”dır ve iki ayrı sözcükten oluşur: “Philio” sevgi anlamına gelir: ‘ “sophia” ise, “bilgelik” ya da genel olarak “bilgi” demektir.
Felsefe sözcüğü, eski Yunancadan Arapçaya geçmiş ve bu dilden Türkçeye geçmiş , kullanılmaya başlanmıştır.
O halde, “philosophia”, bilgi ve bilgelik sevgisi, aşkı anlamına geliyor. Felsefe ile uğraşan kişiye ise “Philosophos (filozof) denir. Filozof ,“bilgeliği seven”, “bilgiyi arayan ve ona ulaşmak isteyen kişi” dir.
”Sophia” sözcüğü,, Yunanca’da sadece zihinsel bir etkinlik olan soyut bilgi anlamında değil, aklını kullanabilmek , gereksiz eylem ve söylemlerden kaçınmak. Kontrollü olmak ve istenmeyen durumlara göğüs germeyi bilmek anlamına gelmektedir.
Öyleyse filozof, yaşamın anlamını arayan ve bu anlamı uygun biçimde yaşamaya çalışan kimsedir. Sorgulamayı ve aklı egemen kılmak amacında olan Felsefe; yalnızca kuramsal (teorik) bilgi elde etmek ve vermek değil, aynı zâmanda, doğru davranışlarda bulunmamızı sağlamak: ahlaklı yaşamanın yollarını öğretmek amacındadır da.
İÖ 600’lü yıllarda başlamış olan Felsefenin çıkış noktası “problemdir”. İnsan zihni problemle karşı karşıya geldiği anda düşünmeye başlar, var olandan şüphe eder ve sorgulamayla yoluna devam eder.Bilmeyi, öğrenmeyi seven insanın vazgeçilmez tutkusudur felsefe , ilk nedenin ne olduğu,insanın evrendeki varlığının amacı, doğaüstü güçlerin varlığı konusundaki problem alanları asırlardır insanı meşgul etmektedir ve devam edecektir , bu problemlerin varlığı felsefenin devamı demektir.
Felsefe ; antik çağ uygarlığı İyonyada (Anadolu’nun batı kesimi Çanakkale’den Muğla’ya kadar olan kısım) ortaya çıkmıştır.
Felsefeni başlangıcı Birçok kişi tarafından felsefe ve bilimin kurucusu olarak düşülen, MÖ 624-547 tarihleri arasında yaşamış olan Thales’e dayandırılır.
Miletli Thales, Sokrates öncesi dönemde yaşamış olan Anadolulu bir filozoftur. İlk filozoflardan olduğu için felsefenin ve bilimin öncüsü olarak adlandırılır. Eski Yunan’ın Yedi Bilgesinden ilkidir.
FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR
Felsefi düşünce niçin bu bölgede ortaya çıktı?
Bu nedenleri şöyle sıralayabiliriz.
1) Artı ürün ile insanların temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek refah düzeylerinin yüksek olması ve buna bağlı olarak felsefe yapmaya boş zamanlarının olması
2) Özgür düşünce ortamının olması; hiç kimsenin dil, din veya ırkından dolayı yadırganmadan her türlü fikrin özgürce tartışılabilmesi
3) Ege Bölgesinin MÖ 600′lü yıllarda dünyanın ticaret merkezi olması, Ege kıyılarındaki her koyun zengin birer liman kenti olması
4) Ticaret dolayısıyla kültürel alışverişin, dolayısıyla bilgi alış verişinin yoğun olması
5) ilk demokratik yönetimlerin bu bölgelerde başlaması ve yayılması.
6) Mitlerin artık ihtiyaçları karşılamaması ve yeni arayışlara girilmesi
Felsefenin İşlevleri
a. Felsefe sayesinde binlerce yıldan beri ortaya konan fikir ve düşünceleri, bu düşünceleri yansıtan kavramları tanıma olanağı ortaya çıkar.
b. Felsefe insanın anlama ve gerçeği görme ihtiyacını giderir.
c. Felsefe, Fransız İhtilali, Reform hareketleri gibi büyük oluşum ve düşüncelerin ortaya çıkmasında etkili olmuştur.
d. İnsanların her şeyi olduğu gibi kabul etmeleri yerine daha iyiye ulaşabilmek için sorgulayabilmelerine katkıda bulunur. Eleştirel olmayı öğretir.
e. Felsefe, henüz bilinmeyen konular üzerinde düşünmemizi sağlayarak, dünya görüşümüzü genişletir.
f. Felsefenin yöntemleri insana hemen her konuda akıl yürütebilmesi için gerekli temelleri sağlar.
g. Felsefe, ürettiği sorularla bilime yardımcı olur. Bilimin önünü açar.
h. Felsefe, insana bir çok konuda açık, seçik ve doğru düşünebilmeyi öğretir. Felsefi düşünme, insana bir probleme birçok yönden bakabilme ve sorunlara ön yargısız yaklaşabilme özelliği kazandırır.
Felsefenin Özellikleri
a. Felsefe, gerçeği anlamaya çalışırken tüm zamanlar için geçerli olabilecek bilgiler ortaya koymaya çalışmaz.
b. Felsefe, var olan her şey üzerinde düşünür. Onların neden başka türlü değil de, böyle olduklarını ve nereden geldiklerini açıklamaya çalışır; onların içerikleri hakkında sorular sorar.
c. Felsefede sorular sorularak hakikat aranır; hatta bu sorular cevaplarından daha önemlidir.
d. Felsefe, var olan şeylerin bütünü üzerinde durur ve var olan şeylerin ortak olan, birleştirici olan niteliğini ortaya koymaya çalışır.
e. Felsefe ile toplum arasında çok yakın bir ilişki vardır. Birbirlerinden etkilenirler. İçinde doğduğu toplum ve çağın özelliklerini yansıtır.
f. Felsefenin sorularını filozof sorar. Filozof ile diğer insanların soru sorma biçiminde farklılık vardır. Günlük sorularda eylemde bulunmak, felsefenin sorularında ise aklın gücüne başvurmak gerekir.
g. Felsefe yapmak kolay değildir. Ancak zahmetli ve uzun bir uğraşın sonunda düşünmeyi becerenler felsefe yapabilir.
h. Felsefe, bütün bilim alanlarının babasıdır. Yani bütün bilimler, felsefeden doğmuştur. Çünkü felsefe, düşünmenin özüdür.
I. Felsefe yapmanın asıl gerekleri bilinçli, tutarlı, sistemli bir düşünce ortaya koyabilmektir. Felsefe bilinç dışı durumları kabul etmez, tutarsızlık barındırmaz ve sistemden asla ödün vermez.
FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR
BİLGİ TÜRLERİ
Bilgi nedir? Bilgi: Özne(suje) ile nesne (obje) arasındaki akt’tan(bağ-ilişki) ortaya çıkan ürüne denir.
İnsanoğlunun dış dünyasını ve iç dünyasını merak edip , sorgulayarak algılama çabası “bilme” etkinliğini ortaya koyar, bu bilme etkinliği sadece algı olarak nitelendirilmemeli , bilme aynı zamanda bir düşünsel(zihinsel) etkinliktir.
1-GÜNDELİK (EMPRİK-DÜZENSİZ) BİLGİ
Bu bilgi türü yaşamın içinde herhangi bir emek harcamadan kendiliğinden meydana gelen bilgilerdir.
ÖZELLİKLERİ
A-Özneldir.(Subjektiftir-kişisel)
B-Tesadüfen elde edilir.
C-Sistemsiz ve yöntemsizdir.
D-Fayda sağlar ancak; bazen yanıltıcı olabilir.
E-Sonuçları kesin değildir.
F-Kuşaktan kuşağa aktarılır.
G-Genel geçer değildir.
H-Diğer bilgi türlerine kaynaklık eder.
I-Neden sonuç ilişkisinde zorunluluk yoktur.
J-Görecelidir , kültürden kültüre ,hatta aynı kültürde farklılık gösterebilir.
SANATSAL BİLGİ
Güzeli ortaya koyma çabasında olan sanatçı ile yöneldiği nesne arasındaki ilişkiden ortaya çıkan bilgidir.
Sanat var olan varlığa sanatçının kendisinden bir şeyler katarak varlığı yeniden şekillendirip yaratma çabasıdır.
ÖZELLİKLERİ
A-Özneldir
B-Akla değil, duyguya, coşkuya ve sezgiye dayanır.
C-Yaratıcıdır
D-Eleştiriye açıktır
E- İfade araçları diğerlerinden farklıdır. (Ses, renk ve çeşitli şekiller)
F-Ürünleri tek ve somuttur.
G-Güzel ve çirkinlik ölçütüdür.
FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR
DİNSEL BİLGİ
Doğmatizmi temel alan dinse bilgi mutlak varlık ve onun aracılarla bildirdiği vahiylere dayanır.
ÖZELLİKLERİ
A-Doğmatiktir
B-Eleştiriye kapalıdır , sorgulanmaz.
C-Yeniliğe kapalıdır.
D-Temelinde iman vardır.
E-Toplumsal yaşamı düzenleyen kurallar içerir.
F-İnanç değerleri ve ibadet içerir.
G-Varlığı ve evreni anlama açıklama amacındadır.
TEKNİK BİLGİ:
İnsanların yaşamlarını kolaylaştıran araç ve gereçlerin yapılmasının bilgisi teknik bilgidir.
TEKNİK BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ :
– İnsanların pratik yaşamlarını kolaylaştırır
– İnsanların, doğaya egemen olmalarını ve doğayı insan yararına değiştirmelerini sağlar
-Araç-gereç yapımınıda kullanılır.
-Bilimsel bilginin gelişmesinde katkı sağlar.
-Birikimli ilerler.
BİLİMSEL BİLGİ : Özne (sübje) ile nesne (obje) arasındaki ilişkinin sınırlı bir konuda ve belli bir yöntemle her zaman geçerli sonuçlara ulaşmak için amaçlı ve sistemli olarak kurulması sonucu bilimsel bilgi elde edilir.
– Bilimsel Bilgi Türleri : Bilimsel bilginin yöneldiği konu ve kullandığı yöntemlere göre bilimler üçe ayrılır :
¨ Formel (İdeal) Bilimler : Konusu doğada bulunmayan, insan zihninin soyutlama gücü ile ulaştığı kavramları inceleyen bilimlerdir. Örneğin pi sayısı, rakamlar, sinüs, açı, limit gibi kavramların gerçeklikleri doğada yoktur ve insan bu kavramları zihninde gerçekleştirir. Formel bilimlerde, genellikle tümdengelim yöntemi kullanılır.
¨ Doğa Bilimleri : Doğada olup biten olayları, neden sonuç ilişkileriyle genellemeler yaparak açıklayan bilimler doğa bilimleridir. Fizik, kimya, biyoloji, jeoloji, astronomi gibi bilimler doğa bilimleri sınıflandırmasında yer alır. Doğa bilimleri, genelde tümevarım yöntemini kullanırlar.
¨ İnsan Bilimleri : İnsanın ve toplumların tarihsel gelişim sürecinde yapıp ettiklerini inceleyen bilimler insan bilimleridir. Örneğin, sosyoloji toplumları ve toplumların yaşadıkları olayları, yapıp ettiklerini incelediği için insan bilimidir. Tarih, sosyoloji, dilbilim, antropoloji birer insan bilimidir.
UYARI : Psikoloji, insanı incelediği için insan bilimleri içinde yer alırken, deneysel yöntemler kullanma özelliği ile insan bilimlerinden uzaklaşıp doğal bilimlere yaklaşır.
BİLİMSEL BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ:
¨ İnsanın merak ve hayretinden kaynaklanır.
¨ Akla dayanır. Bilimin bulguları insan aklına uygundur.
¨ Sistemli ,tutarlı ve düzenlidir.
¨ Yöntemlidir.
..Olgusaldır.(Deney gözleme dayanan tekrarlanan bilgiler)
..Varlığı parçalayarak ,kendisini ilgilendiren kısmı ile ilgilenir.
¨ Yığılarak (birikerek) ilerleyen bilgidir.
¨ Nedensellik ilkesine dayanır.
¨ Eleştireldir.
..Yaratıcıdır.
..Evreni ,insanı ve varlığı açıklama çabasındadır.
¨ Öngörülerde bulunur.
¨ Evrenseldir.
¨ Nesneldir.
¨ Genellenebilir bilgilerdir.
..Sonuçları kesindir.(Yanlışlığı kanıtlanıncaya kadar doğrudur)
..Olanı ele alır
FELSEFİ BİLGİ: Özne (sübje) nin, evreni, insanı, evrende insanın yeri ve kaderini salt düşünce temelinde sistemli olarak açıklama ve yorumlama çabasına felsefi bilgi denir. Filosafia (felsefe) bilgelik sevgisi anlamına gelir. Felsefenin ilk kurucuları bilgeliği, bilgiyi ve bilmeyi sevmek, erdemli ve mutlu yaşamayı istemek ve aramak olarak anlamışlardır.
– Felsefi Bilginin Doğuşu : Felsefe, en özgün biçimiyle İlk Çağ doğa filozoflarında görülür. Felsefenin kurucusu olarak Thales kabul edilir. Thales ve diğer doğa filozofları evreni salt düşünce temelinden hareket ederek bütüncü bir yaklaşımla ele aldılar ve ilk ciddi felsefe örneklerini verdiler.
FELSEFİ BİLGİNİN ÖZELLİKLERİ:
¨ İnsanın anlama isteğinden kaynaklanır.
¨ Akla ve mantığa dayanır.
¨ Evrenseldir.
¨ Sistemli ,tutarlı ve düzenlidir.
¨ Eleştireldir.
..Yaratıcıdır.
..Varlığı bütün olarak ele alır.(Birleştiricidir) .
¨ Özneldir (sübjektif). Sonuçları kesin değildir.
¨ Yığılan (biriken-Kümilatif ) bilgidir.
¨ Sınırlı bir alanın bilgisi değildir.
..Sonuçları varsayımlıdır.
..Öngörü sağlar ama bilimdeki kadar sağlam değildir.
..Refleksifdir(Kendi üstüne döner)
..Olması gerekeni ele alır
..Varlığın hem soyut hem de somut kısmını ele alır
Felsefenin Diğer Alanlarla İlgisi
Felsefe – Bilim ilişkisi : İlk Çağlarda bugün bilim adını verdiğimiz tüm alanların konuları felsefenin içindeydi. İlk Çağ doğa filozoflarından Pythgoras (Pisagor) felsefeciliğinin yanında, matematikçiydi. Ancak zamanla konu alanlarını belirleyen bilimler, aralıklarla felsefeden ayrılmış ve bağımsız bilimler haline dönüşmüşlerdir. İ.Ö. 3. yüzyılda Euclides’le (Öklid) geometri felsefeden ayrılmış ve ilk bağımsız bilim olmuştur. Felsefe, bilimlerin çözümlenmeyen alan ve sorunları ile ilgilenir, onları tartışır ve bilimlerin dikkatini o alanlara çeker. Bilimler kendi yöntem ve teknikleri ile bu alanlara yönelir. Böylece tarihsel süreçte bilimlerin alanı genişlerken felsefenin alanı daralır. Bilimsel gelişme sürecinde ne bilim felsefesiz, ne de felsefe bilimsiz yapabilir.
Felsefe ve Bilimin Ortak Özellikleri :
-Her ikisi de merak ve hayretten doğar
– Her ikisi de akla dayanır.
– Her ikisi de sistemli bilgilerdir.
-Her ikiside yaratıcıdır.
-Her ikisi de eleştireldir.
– Her ikisi de evrenseldir.
-Her ikisi de amacı doğayı evreni ve varlığı anlamaya açıklamaya çalışmaktır.
– Her ikisi de doğruya ve gerçeğe ulaşmayı amaçlar.
FELSEFİ BİLGİ İLE BİLİMSEL BİLGİNİN FARLILIKLARI
– Her bilim, varlığın yalnızca bir yönüyle ilgilenir, felsefe varlığın tüm yönlerini anlamaya ve açıklamaya çalışır.
– Bilimler kendilerine özgü yöntemler kullanırken, felsefe bilimlerin yöntem ve konularını eleştirip tartışır.
– Bilimler, genel yasalara ulaşmakla yetinirken, felsefe bilimlerin sonuç ve yasalarını da tartışır.
– Bilimler, nedenleri araştırırken, felsefe niçinleri araştırır.
– Bilimsel nesnel (objektif), felsefe öznel (sübjektif) dir.
– Bilimlerin sonuçları kesin, felsefenin sonuçları tartışmalıdır.
– Bilim, olanı incelerken, felsefe olması gerekeni inceler.
– Bilimin araçları deney ve gözlem, felsefenin araçları yaratıcı düşünme, hayal gücü ve sezgidir.
– Bilimin öngörüleri yüksek olasılıkla gerçekleşirken, felsefenin tahminleri zayıf olasılıkla gerçekleşir.
– Bilim yığılarak ilerleyen bilgidir. Felsefe yalnızca yığılan bilgidir.
FELSEFE BİLİM
Özneldir Nesneldir
Genellenemez Genellenebilir
Sadece düşünceye dayanır Deneyseldir
Olması gerekeni inceler Olanı inceler
Varlığı bütün olarak ele alır Varlığın sadece kendisini ilgilendiren kısmını ele alır
Sonuçları varsayımlıdır Sonuçları kesindir
Birikir ama ilerlemez Birikimli olarak ilerler
Nedir sorusuna yanıt arar Nasıl sorusuna yanıt arar
FELSEFEYE GİRİŞ , ANLAMI ,TANIMI , ÖZELLİKLERİ NELERDİR
FELSEFİ BİLGİ İLE SANATSAL BİLGİ İLİŞKİSİ
Ortak yönleri
Her ikisi de özneldir
Her ikisi de eleştireldir
Her ikisi de yaratıcıdır
farklı Yönleri
Sanat güzeli arar, felsefe hakikati
Sanatın temelinde duygu felsefenin akıl vardır
Sanatta hayal gücü felsefede tutarlı düşünme önemlidir.