Bilgi Felsefesi Epistemoloji Ders Notları
Bilgi Felsefesi (Epistemoloji)
Bilgi konusunda Montaigne’nin güzel bir sözü ile başlayabiliriz.
Montaigne: Aldatmaya ve aldanmaya en elverişli olduğumuz şeyler bilmediğimiz şeylerdir. İnsan az bildiği şeye en çok inanır.
Bilginin oluşum süreci nedir?
İnsan çeşitli varlıkların oluşturduğu ve her an bu varlıklarla içiçe bulunduğu bir evrende hayatını sürdürür insanı insan yapan özelliklerden en önemlileri merak ve hayret sahibi olarak yeni öğrenmelere açık olmasıdır. Dünyaya , içinde yaşadığı topluma , geçmişine ve kendine dönük bir öğrenme isteği vardır.
Bilgi tek taraflı bir ürün değildir. Bilgide bilen , ( yani insan bilinci ,suje ) ve bilinen (zihnin yöneldiği her şey obje, yani nesne) olmak üzere iki taraflı bir durumdur.
Bilgi nedir sorusuna şu cevabı verebiliriz kolaylıkla. Obje ile suje arasında kurulan ilişki sonucunda ortaya çıkan ürüne bilgi denir. Bilgi Felsefesi Epistemoloji Ders Notları
Bilgide suje ile objenin karşılıklı etkileşimi söz konusudur. Bu etkileşim sonucunda süje obje yönelik bir yargıda bulunur. Örneğin “Sivas başkentdir.” Şeklinde süjenin belirttiği yargı bir bilgidir.
obje ile süje arasındaki ilişkiyi kuran insan zihninde bilginin oluşmasını sağlayan bağlara bilgi aktları denir. Sujede objeye doğru yönelen bilinç eylemini ifade eder. Obje ve süje arasındaki bağı kuran yalnızca duygular değildir. Algılama, düşünme ,anlama ve Açıklama da bilgi aktlarındandır.
1-) Algılama aktı: Olgusal Dünya ile ilişki kurmamıza ve tanımanıza yardımcı olur. Algı aktı aracılığıyla nesnelerin sırasını , düzeyini , şekilleri ,renkleri, kokuları tanınır.
Örneğin : “Karşıdan gelen insan çok sinirlidir.” Yargısı algılama aktı sayesinde elde edilir.
2-) Düşünme aktı: Hem olgusal ,yani somut dünyayı hem de düşünsel, (yani soyut dünyayı sayılar ,kavramlar gibi) dünyayı içine alır.
Genelleme ,hatırlama ve karşılaştırma gibi zihinsel etkinlikler düşünme aktının türleridir.
3-) Anlama aktı: Bir şeyin ne demek olduğunu ,neye işaret ettiğini kavramak ,yeni bilgileri eskileriyle bir araya getirerek sonuç niteliğinde bir bağlam bütünü olarak tanımaktır.
Gerçekleşen şeyin ne amaçla yapıldığı kavranır.
Örneğin: Felsefi bir görüş ,bir sanat eseri ve bir yüz ifadesi anlama aktı ile anlaşılabilir.
4-) Açıklama aktı: Belirli bir ilkeden yola çıkarak bir durumu ya da olayı nedenleriyle ve gerekçeleri ile adım adım açıklığa kavuşturulmasını sağlayan akta denir.
Örneğin: Yağmur yağma olayının nasıl meydana geldiğini ,yağmurun nasıl oluştuğunu kavramak , açıklama yoluyla elde edilen bilgidir.
Hakikat (doğruluk) :Elde edilen bilginin nesnesine uygun mudur yani var olanlara ilişkin yargıların ve önermelerin bir özelliğidir.
Yani verilen bir bilgi, bilgi edinmeye çalıştığınız nesneyi bize tanıtıyor, nesne hakkında bize bilgi veriyorsa buna hakikat yani doğruluk denir.
Gerçeklik: Gerçeklik somut olarak bilinçten bağımsız biçimde var olanların bütünüdür. Yani biz olsak da olmasak da kendi başına var olabilecek nesnelerin bütününe denir.
Temellendirme: Herhangi bir görüşün doğruluğunu ortaya koymak kanıtlamak veya dayanak sunmak işine verilen isimdir.
Bilginin Doğruluk Ölçütleri
Felsefede bilginin doğruluğunun ölçütleri nelerdir? Sorusuna pek çok açıdan cevap verilmiştir. Şimdi bunları
teker teker kısaca ele alalım
1. Uygunluk: Bir bilginin veya düşüncenin , betimlemiş olduğu gerçeklikle uyuşmasıdır. Yani nesne bilgi paralelliği , örtüşmesidir. Bilgi Felsefesi Epistemoloji Ders Notları
2. Tutarlılık: Düşüncelerin ve bilgilerin kendi aralarında çelişmesi durumuna denir Doğru bir önerme zihinde daha önceden bulunan ve kabul edilmiş önermeler ile çelişmez.
3. Tümel uzlaşma: Ortaya atılmış herhangi bir bilginin doğruluğu hakkında hemen hemen herkesin aynı düşünceyi paylaşmasıdır.
4. Apaçıklık: Apaçıklık bilginin kendisinden kuşku duyulmaması durumuna verilen isimdir. Kendisinden kuşku duyulmayan bilgiler sezgisel kavrama ve akıl yürütme lerle elde edilen bilgi türleridir.
5. Yararlılık: Bu ilkeye göre bir bilginin karşılaşılan bir sorunu çözmesi onu değerli ve doğru olduğunu gösteren bir ölçüttür. Yani bir bilgi ne kadar problem çözüyorsa o kadar yararlıdır. sevgili öğretmen ve öğrenciler Bilgi Felsefesi Epistemoloji Ders Notları sizin için özet olarak hazırlandı . Başarılar dileriz.
Bilgi Felsefesi Epistemoloji Ders Notları