Ahlak felsefesi nedir , ahlak felsefesinin temel kavramları nelerdir ?

Felsefe açısından ahlak

Belli bir dönemde belli insan toplumlarında benimsenmiş olan bireyler arası ilişkileri düzenleyen kuralların tümü ahlak adını alır ahlak alanıyla ilgili soruları ile alan felsefe dalı ise ahlak felsefesi ya da etiktir. Ahlak felsefesinin konusu insanın hareketleri , yapıp etmeleridir.

Ahlak felsefesi; ahlak üzerine sistemli bir biçimde düşünme ve soruşturmasıdır . Ahlaklılığın ne anlama geldiğini iyi ve kötünün ne olduğunu ele alır. Ahlakın özünün ve temellerini , eylemlerde hakim olan ilkeleri belirler. insanın eylemlerinde özgür olup olmadığını sorgular.

Ahlak felsefesinin temel soruları:

iyi nedir? kötü nedir? iyi – kötü nedir?

İnsan davranışlarının bir amacı var mıdır veya olmalı mıdır?

Hangi davranışlar daha insanca ve erdemlidir?

Evrensel ahlak yasası var mıdır?

İnsan eylemlerinde Özgür müdür?

gibi sorular ahlak felsefesinin cevap aradığı belli başlı temel sorulardır.

Ahlak felsefesinde iyi kötü davranış özgürlük istenç yani irade Vicdan sorumluluk hal ödev Erdem Genel ahlak yasası ahlaki Eylem ahlaki karar gibi kavramların içeriği doldurmaya çalışılmaktadır.

Şimdi bu kavramları kısaca teker teker ele alalım

İyi: Ahlakça değerli olan toplum tarafından istenen ,yapılması istenilen benimsenmiş davranışlardır. İyi onu seçme olanağı bulunan bireyden beklenilen davranıştır ahlak öncelikle davranışları iyi ve kötü olarak ayırmaya çalışmaktır.

Kötü: Yapılması istenmeyen ,toplum tarafından benimsenmemiş ,kaçınılması gereken davranışlardır. Her ne kadar toplumun çoğu çoğunluğu tarafından olumlu olarak karşılanan davranışlara iyi, diğerlerine kötü denilse de iyiyi kötüyü yer zaman ve bakış açısına göre değişebilmektedir.  Filozofların da bu konudaki düşünceleri farklılıklar gösterdiğini görmekteyiz.

Özgürlük: Seçim olanağının bulunması , herhangi bir zorlamanın olmaması durumudur. Yani bireyin istenci ile herhangi bir şeyi yapması ya da yapmamasıdır. Özgürlük keyfi olmaktan farklı bir şeydir. İradenin iyi ve kötü davranışlardan birisini seçme gücüdür.

Bir davranışın ahlakın konusu içine girebilmesi için iyi kötü değerlendirmesinin yapılması tek başına yeterli olmamalıdır. Bireyin farklı davranışlarda birini seçme özgürlüğünün de olması gerekmektedir. Bu seçime özgürlüğüdür ki bir davranışı ahlakın konusu içine almaktadır.

İstenç ( irade) : Aklın iyi kötü arasında seçme yapma gücü ve yeteneğidir. İnsanın doğal eğilimlere karşı özgürce karar verebilme yetisine istenç denir. özgürlükle birlikte istenç söz konusu olduğu zaman ahlaki eylem bir anlam kazanır. Bu bakımdan hayvanların davranışları iyi – kötü diye nitelendirilemektedir.

Sorumluluk: Özgür, istençli davranışta bulunan bireyin davranışlarının sonuçlarına katlanması yani sonucu üstlenmesi durumudur. Bireyin davranışlarında sorumlu olabilmesi için seçme özgürlüğünün olması ön koşuldur. Özgürlükte sorumluluğu beraber getirir bir durumdur . Yani bir bireyin herhangi bir şeyden sorumlu olabilmesi için özgür irade ve aklıyla seçme özgürlüğüne sahip olması gerekir.
Vicdan: Tutum ve eylemlerimizin ahlakça değerli olup olmadığını yargılama bilincidir. Vicdan başka bir tanımla iç hakem olarak adlandırılır.
Vicdanın başka bir kavramla tanımlarsak iç duyu olarak da adlandırabiliriz birey kendince iyi olanı yaptığı zaman huzurlu olurken yapmadığı durumlarda da bunun sıkıntılarını Yaşar niye vicdanen rahat olur ya da vicdanen huzursuz olur ya da sıkıntı çeker.

Mutluluk: Özgür iradesiyle ahlaki davranışta bulunan kişinin bu ahlaki eylemin sonucunda kendisine sağlanan ruh huzur olur.

Erdem: Başka bir isimle Fazilet istencin ahlakça iyiye yönelmesidir, yani özgür iradesiyle eylemde bulunan kişinin karşısında bulunan iyi ve kötü seçeneklerden iyi olana yönelip onu tercih etmesi durumudur. Düşünürler erdem için farklı ölçüler geliştirmişlerdir. Örneğin stoacılar’a göre erdem doğaya uygun davranmaktır. İnsan mutlu olmak için doğru seçime sabırla katlanma ,ölçülü olmak ve adalet ile bölüştürme yaptığımda Erdemlidir.

Ahlak yasası: Uyulması gereken ahlaki kuralları ifade eden yasalardır. Yani toplum içinde bireyin ne durumlarda neyi yapması gerektiğini neyi yapmaması gerektiğini ifade eden kurallardır.

Ahlaki karar: Bireyin Özgür iradesiyle, baskı altında kalmadan almış olduğu kararlardır.

Ahlaki Eylem: Ahlaka uygun davranışı gerçekleştirme ,ahlak yasasına uygun hareketi yapmasıdır. Ahlaki kararın eyleme dönüşmüş halidir. Burada söz konusu olan sadece etkin olmak değil, kimi zaman yapmamak olacaktır. Yani amaçlı bir yapmaya da yatmama durumunu içeren kavram ahlaki eylem ile ifade edilir.