Varlığa Farklı Yaklaşımlar -Varlık Oluştur-İdeadır-Maddedir-Fenomendir

1-) Varlığa Farklı Yaklaşımlar

a) Varlık Oluştur (Devinizm)

Görüşün savunucuları Herakleitos ve Whitehead‘dır.

Herakleitos’a göre her şey sürekli bir değişim içindedir. Ona göre varlık sabit değildir, sürekli değişen bir oluştur. Her şey karşıtı ile vardır, karşıtı varlığı güçlü kılan şeydir. Her çıkışın bir inişi vardır ve evren zıtların birliğidir.

Whitehead da varlığı oluş olarak görür,varlığın sürekli bir oluş içinde olduğunu , dolayısı ile evren ve dünyanın da oluş içinde olduğunu savunur . Bu durum sonsuza kadar bu şekilde devam edecektir.

b) Varlık İdeadır(İdealizm)

İdealizm anlayışında varlıklar düşünceden ibarettir. Düşünce olmadan madde denen şey olamaz.

Platon düşünceler alanını oluşturan bu şeylere “idea” der.  Platon varlık alanını idealar ve duyular alanı olarak ayırır.

İdealar alanı: Ona göre idealar sonsuza kadar değişmeden kalan, öncesiz ve sonrasız şeylerdir. Asıl varlık alanı olan idealardır.

Duyular alanı: Duyular alanı ise ideaların yansıması olan, değişen, aldatıcı olan varlık alanıdır.

Savunucular: Platon ,Aristotales,Farabi, Hegel…

c) Varlık Hem Düşünce hem Maddedir.(Dualizm-İkicilik)

Materyalizm ve idealizm maddeyi tek bir şeye indirgediği için monist (tekçi ) bir felsefedir.

Buna karşı Descartes varlığın ruh ve maddeden oluştuğunu, ancak bunların çok farklı şeyler olduğunu, birbirlerine indirgenemeyeceğini savunarak dualist bir görüş ortaya koyar.

d)Varlığı madde olarak kabul edenler ( Materyalizm): Maddecilik, varlığın madde olduğunu öne süren felsefeye Materyalizm yani maddecilik denir. Bir başka deyişle dış dünyanın nesnel varlığını tanıyan ve maddeye öncelik veren düşünceyi ,maddenin yansıması kabul eden felsefe akımına Materyalizm denir.

Demokritos: Demokritos’a göre evren atomlardan meydana gelir, atomlar öncesi ve sonrasızdır. Onlar ne olmuşlardır ne de oluşacaklardır. Atomlar nitelik bakımından birbirlerinin aynıdırlar ,yer kaplarlar , gözle görülmezler ve bölünmezler.
Bundan ötürü atomların niteliksel bir değişmeye uğramaları olanaksızdır. Nicelik bakımından ise farklıdırlar, birbirlerinden biçim ve büyüklük yönünden ayrılırlar. Atomlar boşlukta Sürekli hareket halindedirler , birbirleriyle çarpışmaları ve birbirleri üzerindeki basınçları sonucu sınırsız biçimler birleşerek evreni ve evrendeki varlıkları meydana getirir.

Thomas Hobbes: Hobbes’a göre dünya mekanik hareket yasaları tarafından yönetilen cisimlerin bütünüdür. Ona göre varlıklar cisimlerden yani cisimciklerden meydana gelir. Evrenin her parçası cisimdir.  Cisimler ;eni  , boyu , derinliği olan ve uzayın bir parçasını dolduran düşünceden bağımsız varlıklardır.

La Mettrie : Mettrie’ye göre gerçekten var olan sadece maddedir. Doğada sadece madde ve maddenin hareketi vardır. Makine insan adlı eserinde insanı bir makine olarak düşünmektedir. La Mettrie’ye göre bütün ruhsal hayatımız bedenimizin yapısına bağlıdır. Bedene bağlı olmayan bir ruh düşünülemez, insan bu anlamda bir makinedir. Bu bakımdan hayvanla insan arasında hiçbir fark yoktur, fark sadece beyinin insanda daha fazla gelişmiş olmasıdır.

Karl Marx: Marx tüm gerçekliğin maddi olduğu fikrini ortaya koyar. hegel’in dediği gibi tez- antitez ve sentez aşamalarından geçerek değişen tin değil maddedir. Maddenin diyalektik dönüşümü üzerine geliştirdiği bu felsefe diyalektik materyalizm adını alır. Marx’ın diyalektik materyalist anlayışına göre doğada ve toplumda ortaya çıkan her varlık ve her güç kendi içinde kendi varlığını taşır.
Marx’a göre tüm varlıklar maddenin tez – antitez ve sentez aşamaları halinde biçim değiştirmesiyle diyalektik sürece uygun olarak ortaya çıkar. Marx varlığın temelinde düşünceyi gören idealizme , düşüncenin , beynin ürünü olduğu ve beynin maddi nitelik taşıdığı iddiasıyla karşı çıkar ve varlığın temel niteliğinin madde olduğunu ortaya koyar.

e) Varlık fenomendir(Görüngü): Fenomen, genel anlamda algılanan ya da bilince görünen şey olup gözlemlenebilir olay  yada olgudur. Fenomenoloji ise görüngü bilim anlamına gelir.

Alman filozofu Edmund Husserl ( 1859-1938) bu görüşün temsilcisidir. Husserl’e göre, varlık fenomendir. Fenomen, insanın bilme yeteneğinin temelinde bulunan bi­lincin belirlediği varlıktır. Diğer bir ifadeyle, bu varlığın insan için taşıdığı anlamdır, özdür. Yani fenomen insanın bilinci tarafından algılanabildiği şekli ile vardır. Bu nedenle insana göre değişebilir. Ancak öz ise sezgi ile kavrana bilir.

Varlık fenomenlerden ibarettir ve özün bilgisine sezgisel olarak ulaşılabilir. Husserl’e göre fenomenler, tek tek algılanan nesneler değildir. Tek tek nesnelerin ifadesi olan bütünsel (tümel) kavramlardır. Örneğin, tek tek algılanan kedi, köpek, fare gibi hayvan değil, düşünce yo­luyla bütünsel olarak bilinen hayvan kavramıdır.

İşte varlık alanında, asıl gerçek olan bu öz fenomenlerdir. Bunlar zaman ve mekân kavramlarıyla sınırlanamazlar. Her türlü rastlantıdan kurtulmuş, hiçbir şeye indirgenemeyen öz’lerdir. İşte buna fenomen(görüngü) denir.

Ziya Özcan